Terug naar de realiteit

Het orkest van Oppersdorff voert de Tweede symfonie uit, tot goedkeuring van Beethoven en geeft hem de opdracht voor een nieuwe symfonie - de Vierde - die Beethoven in oktober voltooit. De partituur verkoopt hij  aan Oppersdorff voor 500 florijnen zodat deze ze gedurende zes maanden privé kan gebruiken.  Ludwig heeft dringend geld én een nieuwe uitgever nodig.  Op 20 april 1807 kan baron Ignaz Gleichenstein voor een contract zorgen met de Engelse muziekuitgever Clementi.  Clementi is pianobouwer en uitgever en is één van de interessante contacten die Beethoven heeft met Londen.  Clementi publiceert 2 jaar na het privébezit van Oppersdorff de 4^de symfonie.

Tijdens een privéconcert bij zijn vriend Lobkowitz in maart 1807 wordt deze vierde symfonie opgevoerd met daarnaast de “Ouverture zu Collins Trauerspiel Coriolan" - Opus 62.

Beethoven krijgt de opdracht van prins Nicolaas II Esterházy van Galántha om voor hem een feestelijke mis te componeren, iets wat hij nog nooit gedaan heeft.

Op 13 september 1807, na heel wat problemen ingevolge laattijdige levering van partituren, wordt zijn Missa in C major  - Opus 86 uitgevoerd.  Zijn opdrachtgever is helemaal niet tevreden en na zijn vraag aan de componist: “Wat hebt ge hier weer gefabriceerd, mijn beste vriend”, stapt Beethoven woest de zaal uit en laat de prins en zijn gevolg gewoonweg staan.

Op 1 november 1808 schrijft Beethoven naar Oppersdorff dat men hem een riante plaats als kapelmeester in Kassel had aangeboden.  Hij beslist echter om toch maar in Wenen te blijven omdat men hem jaarlijks een vergoeding van 4.000 gulden zal betalen, wat meer is dan dat hij kan verdienen in Kassel.

Op 22 december 1808 vindt een “Akademie” plaats waar Beethoven zijn “Pianoconcerto N°4 in G major” - Opus 58. speelt.  Eerst had hij Ries gevraagd om te spelen maar deze vreesde dat hij de partituur niet in zijn vingers zou krijgen en had bedankt voor de eer. 

Het is Siberisch koud in de zaal, er schijnt geen einde te komen aan het concert.  Beethoven zelf speelt slecht wegens een vingerinfectie, in één woord, het wordt een fiasco maar volgens Beethoven ligt het allemaal aan de muzikanten.

Gravin Anna Marie Erdödy, sinds 1803 een vriendin van Beethoven, en haar echtgenoot Baron Ignaz von Gleichenstein, een begaafd cellist en eveneens een vriend van de componist (en die hem eerder een contract had bezorgd bij Clementi), laten hem in 1808 bij hen inwonen en slagen erin de componist in Wenen te houden.

Het duurt echter niet lang of Beethoven komt al snel tot de conclusie dat hij meermaals niet of te laat wordt uitbetaald en moet op allerlei manieren proberen om aan de kost te komen. 

Ook zijn doofheid wordt steeds ernstiger en in de zomer van 1809 schrijft hij aan zijn uitgever dat hij in een woestenij en een chaos leeft.  Dit belet hem echter niet om zijn “Vijfde pianoconcerto in e-mineur”  - Opus 73 te voltooien.

Hetzelfde jaar voltooit hij het strijkkwartet Nr. 10 in Es groot opus 74, ook wel harpenkwartet genoemd, een vierdelige compositie voor strijkkwartet in de hoop dat er weer een kwartet gevormd wordt nadat het Rasumovsky kwartet is opgeheven.  Het wordt opgedragen aan vorst Lobkowitz. Dit kwartet wordt pas in 1819 gepubliceerd. De briljante concertstijl is intiem en krijgt veel bijval.

Nog in 1809 maakt hij De Fantasie op. 77 in G mineur, een solo klavierfantasie dat twee jaar eerder bestelt is door uitgever Clementi en opgedragen wordt aan zijn vriend graaf Franz von Brunswick, een man die hij hoog in het vaandel draagt. Clementi publiceert het in augustus 1810 in Londen.

Voor Gravin Thérèse von Brunswick, zus van Josephine, schrijft hij de pianosonate nr. 24 in F majeur opus 78, bijgenaamd "à Thérèse".

Het is ook in dit jaar dat, in opdracht van Clementi, de pianosonate nr. 25 opus 79 wordt geschreven en die ook wel bekend staat als Koekoeksonate of Sonatina vanwege het springerige karakter van het motief.  Het is één van Beethovens kortere sonates, die ongeveer tien minuten duurt.  Toch is de geest van Beethoven ook in deze compositie aanwezig, ook getuigt het misschien niet van een intensieve mate van inspiratie en artistieke inspanning. Het eerste deel, "Presto alla tedesca" is beroemd omdat het het motief van de roep van een koekoek bevat.  Het middendeel is doordrongen van pretentieloze schoonheid in de vorm van een melancholische Russische melodie, terwijl de finale vol zit met zijn humoristische karakter. De bescheiden technische moeilijkheidsgraad van het werk maakt het een gekend oefen- en recitalstuk

Het is een vruchtbaar jaar, want nog in 1809 wordt Pianosonate nr. 26 in Es majeur opus 81a geschreven.  Het stuk duurt ongeveer 14 minuten en krijgt de bijnaam "Les Adieux". De Franse aanval op Wenen, geleid door Napoleon Bonaparte in 1809, dwingt Beethovens beschermheer, aartshertog Rudolph, de stad te verlaten. 

Hij maakt drie bewegingen ' Lebewohl ', ' Abwesenheit ' en ' Wiedersehen ' ('afscheid', 'afwezigheid' en 'reünie'), en naar verluidt beschouwt hij het Franse ' Adieux ' als een slechte vertaling van het gevoel van de Duitser.  

Op de eerste publicatie uit 1811 staat de tekst "Bij het vertrek van zijne keizerlijke hoogheid, voor de aartshertog Rudolph in bewondering".

De sonate is een van de meest uitdagende sonates van Beethoven vanwege de volwassen emoties die overal moeten worden overgebracht en ook de technische problemen die ermee gepaard gaan. 

Tijdens het grootste gedeelte van de zomer in 1809 verblijft Beethoven in Wenen op het platteland en maakt van deze gelegenheid gebruik om opzoekingswerk te doen over de aan aartshertog Rudolph te geven lessen die een aanvang nemen in januari 1810.  De twee zijn goede vrienden en Rudolph wordt de beschermheer en grote steun van Ludwig. Ze blijven elkaar ontmoeten tot 1824.  Beethoven wijdt 14 composities aan hem. Rudolph, op zijn beurt, wijdt één van zijn eigen composities aan Beethoven. De brieven die Beethoven schreef aan Rudolf zijn tot op de dag van vandaag bewaard gebleven in de Gesellschaft der Musikfreunde in Wenen.

Ook in 1809 krijgt Beethoven een onderscheiding van het "Koninklijk Nederlandsch Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten".  Hij is echter niet te spreken over Nederland, omdat in zijn ogen mindere componisten die onderscheiding ook krijgen.

Enkele weken na zijn onderscheiding vraagt de directie van het Hoftheater om muziek te componeren voor het toneelstuk “Egmont” van Johann Wolfgang von Goethe.

Beethoven is reeds lang een fan van Goethe en heeft op zeer jonge leeftijd de aria Mit Mädeln sich vertragen - WoO  90 gecomponeerd.  

Het kinderliedje “Marmotte” is een ander voorbeeld van volksliederen die Beethoven op muziek zet. "Marmotte" wordt gecomponeerd, als één van een reeks van 8 liederen (8 Lieder, Op. 52, No. 7) ook op een tekst van Goethe.

Eerder had Beethoven een toneelstuk van Goethe bijgewoond en was zeer ontroerd door het gedicht over de bedelende spelende kinderen met hun kleine marmotten.

In 1808 maakte hij reeds “Sehnsucht” - WoO 134 en de eerste drie nummers van “Sechs Gesänge” - Opus 75 die ook op teksten van Goethe staan.

Beethoven komt in contact met de zeer jonge, getalenteerde en verleidelijke Bettina Brentano, een kennis van Goethe – die hem op haar beurt per brief op de hoogte houdt over Beethoven.                                         Antonie (Toni) Brentano

Op 15 juni 1810 wordt “Egmont” - Opus 84 uitgevoerd.  Dit  enige grote werk van Beethoven op tekst van Goethe” is net voltooid maar is, zoals  gewoonlijk, te laat voor de opvoering van 24 mei.

Juist voor zijn vertrek krijgt hij nog een opdracht uit Pest (Boedapest) voor twee muziekstukken die hij moet maken voor de opening van een nieuw theater voorzien op 4 oktober 1811, tevens de verjaardag van de keizer. 

Hij krijgt de opdracht om negentien nummers en meer dan anderhalf uur muziek te schrijven.  In tegenstelling tot eerdere opdrachten, wordt dit werk wel tijdig afgeleverd.  Zo schrijft hij ondermeer "Koning Stephan" - opus 117, "de ruïnes van Athene" - opus 113 en "Schmückt die Altare" - Opus 114.

Die Ruinen von Athen: No. 6, Schmückt die Altare, Op. 114

In de zomer van 1810 verhuist hij voor twee maanden naar Baden. De composities waaraan hij die zomer werkt zijn onder meer het Strijkkwartet in f klein opus 95 – het 'quartetto serioso' – en het zogenaamde 'Aartshertog' pianotrio in B♭ opus 97.

Nadat zijn composities voor Teplitz zijn afgerond is ook zijn verlof ten einde en keert hij rond 1 oktober 1811 terug naar zijn vertrouwde omgeving van het Pasqualatihaus in Wenen waar hij zal starten aan zijn zevende symfonie en aan iets wat een nieuw pianoconcerto moet worden maar uiteindelijk zal leiden tot zijn achtste symfonie. 

In december 1811 componeert hij het lied An die Geliebte ( WoO 140), waarvan hij het originele manuscript aan Antonie Brentano schenkt. 

Tijdens zijn terugreis bezoekt hij het kasteel van zijn vriend Lichnowsky  in Grätz om de  repetities van zijn “Missa in C” - Opus 86 bij te  wonen en hoewel  dit een fiasco  is,  kan het de componist niet uit zijn goede humeur brengen.

Op 6 juli 1812 in Teplitz schrijft Beethoven de brief aan de “Onsterfelijke Geliefde”, aan een vrouw  "K.".  Dat deze vrouw Antonie Brentano zou kunnen zijn is één van de geldende hypothesen, omdat, volgens onderzoekers "K." zou staan voor Karlsbad.  In dezelfde brief blijkt ook dat Beethoven kort daarvoor, op de avond van 3 juli, de mysterieuze vrouw in Praag had ontmoet. 

Onderzoeker Solomon kon bewijzen dat Antonie daadwerkelijk op 3 juli in Praag arriveerde - vanuit Wenen - waar ze incheckte in een hotel om de volgende ochtend door te reizen naar Karlsbad. 

Eind juli reist Beethoven van Teplitz naar de Brentanos in Karlsbad, waar hij een kamer betrekt in hetzelfde Pension Zum Auge Gottes.  Daarna reist hij samen met hen naar Franzensbad, waar hij en de Brentanos ook in hetzelfde hotel verblijven. Daarna lijken ze voor altijd uit elkaar te zijn. 

In november keert Antonie met haar gezin terug naar Frankfurt maar beiden onderhouden in de jaren die volgden een intensieve correspondentie. Het bekende Beethoven-portret van Joseph Karl Stieler wordt in 1820 gemaakt in opdracht van Antonie Brentano. 

De brief aan de onsterfelijke geliefde werd gevonden in een geheim compartiment na de dood van Beethoven, dus hij werd ofwel nooit verzonden of teruggestuurd door de ontvanger. 

In de loop van de nu meer dan honderd jaar oude wetenschappelijke controverse zijn een heel aantal vrouwen aan bod gekomen die mogelijk "de onsterfelijke liefde" zouden kunnen zijn, maar na een grondig eliminatieproces dat in 1977 door verschillende onderzoekers werd uitgevoerd blijven alleen Josephine Brunsvik en Antonie Brentano over.

In oktober 1811 noteert Beethoven op een gedrukt exemplaar van zijn Goethe-Lieder op.83: "Aan mijn uitstekende vriendin mevrouw Toni Brentano, edelen van Birkenstock".  Een soortgelijke inscriptie is in dezelfde maand te vinden op een kopie van de pianoreductie van het oratorium Christus op de Olijfberg opus 85.

De componist draagt later twee van zijn belangrijkste werken op aan zijn vriendin: de Engelse publicatie van de laatste pianosonate in c klein , opus 111 (1822) en de Diabelli-variaties , opus 120 (1823).

Maximiliane Brentano (1802 – 1861)

Einde van de pagina